როგორ გავიგო ჩემი შფოთვა ნორმალურია თუ გადაჭარბებული?

2024 ავტორი: Harry Day | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-17 15:48

შფოთვა არის ბუნებრივი, ადაპტაციურად განპირობებული ადამიანის ემოცია, რომელიც ფიზიოლოგიურად არის განპირობებული ამიგდალის გაზრდილი აქტივობით, გარემომცველი რეალობის პირობებში ცვლილებების საპასუხოდ, ტვინის მიერ უცნობი და, შესაბამისად, პოტენციურად საშიში.

შფოთვა, როგორც ევოლუციური მექანიზმი, ემსახურებოდა ადამიანს უძველესი დროიდან, იცავდა მას იმ საფრთხეებისგან, რომლებიც წარმოიშვა მის გარშემო არაპროგნოზირებადი რეალობისგან. არსებობს ჰიპოთეზა, რომ ვინაიდან უფრო შეშფოთებულ ადამიანებს უფრო მეტი შანსი ჰქონდათ გენეტიკური მასალა გადასცენ თავიანთ შთამომავლებს - მათ შეეძლოთ მოქნილად და დროულად რეაგირება მოახდინონ მათი სიცოცხლისათვის საშიშ ფაქტორებზე, ეს მექანიზმი ევოლუციურად დამკვიდრდა.

იმისდა მიუხედავად, რომ დღევანდელი ცხოვრება ჩვენი ფიზიკური არსებობის გაცილებით დიდ უსაფრთხოებას გულისხმობს, ჩვენი თანამედროვეები გაცილებით უფრო აღელვებულნი არიან ვიდრე მათი წინაპრები. შფოთვის მთელ სპექტრში გაიზარდა ეგრეთ წოდებული "უსარგებლო" გამოცდილების დონე, რომელიც მიზნად ისახავს არა რეალური სირთულეების დაძლევას, არამედ არარეალურ, რისკის ობიექტურად დაბალი დონის მქონე, მაგრამ ამავე დროს ძნელი გასაკონტროლებელი, ბევრი ძალა და ენერგია. უმეტეს შემთხვევაში, შფოთვა აღარ არის საშიშ სიგნალად, რომელიც ააქტიურებს სხეულს მოსალოდნელი საფრთხის დასაძლევად და გახდა თანამედროვე ადამიანის რეალური პრობლემა, რომელიც ბლოკავს მის ეფექტურ გონებრივ ფუნქციონირებას და აუარესებს ცხოვრების ხარისხს.

შფოთვითი აშლილობები (დეპრესიასთან ერთად) დღეს ერთ -ერთი ყველაზე გავრცელებული დიაგნოზია კლინიკაში. ევროპის ფსიქიატრთა ასოციაციის მონაცემებით, მათი გავრცელება 40%-ს აღწევს. მოსახლეობის დაახლოებით 30-40% -ს ერთხელ მაინც განუცდია მწვავე შფოთვითი შეტევა.

თუ შფოთვა წყვეტს სასიგნალო ფუნქციის შესრულებას, შფოთვის მდგომარეობა არ არის გამოწვეული არსებული მდგომარეობით, ისინი ძალიან ინტენსიური და გახანგრძლივებულია, მოაქვს დისკომფორტი, თუ კონტროლთან დაკავშირებული სირთულეები არსებობს, მაშინ დროა ვიფიქროთ სირთულეების მასშტაბებზე.

როგორ გავიგო ნორმალურია თუ არა ჩემი შფოთვა?

შეგრძნება, რომ საკუთარი შფოთვის დონე პრობლემად იქცევა, საკმაოდ სუბიექტურია, მაგრამ არსებობს შფოთვის მდგომარეობის სიმძიმისა და ინტენსივობის რამდენიმე მაჩვენებელი, რომელსაც შეიძლება დაეყრდნოს შფოთვის დონის ვალიდურობის ან გადაჭარბების შესაფასებლად.

კლინიკური ფსიქოლოგი დოქტორი დებორა გლასოფერი გირჩევთ კითხვების ჩამონათვალს, რომელიც უნდა დაუსვათ საკუთარ თავს იმის გასაგებად, თუ რამდენად გაწუხებთ:

- გავლენას ახდენს ჩემი შფოთვა საყვარელ ადამიანებთან ურთიერთობაზე თუ სამუშაო ურთიერთობებზე?

- ეს ერევა ჩემს ყოველდღიურ მოვალეობებში, ზიანს აყენებს ჩემს მუშაობას ან სწავლას?

- ხშირად მიფანტავს ფიქრები იმის შესახებ, თუ რა შეიძლება იყოს არასწორი გარკვეულ სიტუაციებში?

- ვერიდები თუ არა იმ საქმიანობას, რომელიც შეიძლება მომწონდეს შიშის მოახლოების გამო?

- ვგრძნობ მუდმივად სტრესს ან გაღიზიანებას მაშინაც კი, როდესაც არ არსებობს აშკარა შფოთვის წყარო?

- მიჭირს კონცენტრირება?

გარდა ამისა, შეგიძლიათ აღინიშნოს კიდევ რამდენიმე მახასიათებელი, რომელიც ახასიათებს შფოთვის მდგომარეობას:

- გამუდმებით მიპყრობს აკვიატებული აზრები თუ შიშები, რომლებიც შეიძლება შეფასდეს როგორც „წრეზე სირბილი“, ერთგვარი „გონებრივი ღრძილი“, რომლის მოშორება ძალიან რთულია ან ზოგჯერ შეუძლებელი?

- მაქვს შემდეგი ჯანმრთელობის პრობლემები: კუნთების დაძაბულობა, კუჭ -ნაწლავის ან საჭმლის მომნელებელი პრობლემები, თავის ტკივილი ან თავბრუსხვევა, ნერვიულობა, მუდმივი დაღლილობა, უძილობა, ქოშინი?

- ჩემი მდგომარეობა დიდხანს გრძელდება და რამდენად აისახება ეს ჩემს ცხოვრების ხარისხზე?

თუ რომელიმე ამ კითხვაზე გიჭირთ პასუხის გაცემა, შეგიძლიათ სთხოვოთ თქვენს ახლობლებს დაგეხმარონ შეაფასონ, ნამდვილად გეუბნებათ თუ არა რაიმე თქვენს ქცევებს, რომ თქვენი შფოთვა გადაჭარბებულია და უარყოფითად აისახება თქვენს ცხოვრებაზე.

რა მოხდება, თუ თქვენი შფოთვა პრობლემაა?

თუ ფიქრობთ, რომ თქვენი შფოთვა კონტროლის გარეშეა, ფსიქიკური ჯანმრთელობის პროფესიონალის - კლინიკური ფსიქოლოგის, ფსიქოთერაპევტის - აზრმა შეიძლება დაგეხმაროთ ამის გარკვევაში და განსაზღვროთ არის თუ არა თქვენი პრობლემა შფოთვის ან დეპრესიული აშლილობის სიმპტომი. თუ ეს ასეა, სპეციალისტს შეუძლია გააფრთხილოს სამედიცინო დახმარების საჭიროების შესახებ და მიგიყვანოთ ფსიქიატრთან, რომელიც შეარჩევს ადეკვატურ მკურნალობას.

ჩვეულებრივ, შფოთვის დარღვევების მკურნალობა მოიცავს ფსიქოთერაპიული მეთოდებისა და წამლის თერაპიის კომბინაციას. დროული დიაგნოსტიკა და სწორად შერჩეული კვალიფიციური დახმარების სტრატეგია მნიშვნელოვნად შეგიმსუბუქებთ ფიზიკურ მდგომარეობას და გააუმჯობესებს ფუნქციონირების ხარისხს.

ეპიზოდური შფოთვის პირობებიც კი, რომლებიც არ შეესაბამება რეალური მოვლენებით გამოწვეული შფოთვითი აშლილობის კრიტერიუმებს (ჩვეული ცხოვრების წესის შეცვლა, დაკარგვა, განქორწინება, გადაადგილება, წარსული ავადმყოფობა, სამსახურის შეცვლა ან საქმიანობის ტიპი, ურთიერთობების სირთულეები, და ა.შ) ფსიქოლოგიური და ფსიქოთერაპიული დახმარება საშუალებას მოგცემთ უფრო კომფორტულად გააცნობიეროთ შფოთვის მიზეზები, ასევე შეიმუშაოთ სტრატეგიები, რომლებიც შესაძლებელს გახდის სირთულეების გადალახვას თქვენს ხელთ არსებული რესურსებიდან გამომდინარე.

რა უნდა გავაკეთოთ მსუბუქი ან წყვეტილი შფოთვის შემთხვევაში, რომელიც მნიშვნელოვნად არ აფერხებს ცხოვრების ხარისხს, მაგრამ მოაქვს დისკომფორტი?

შფოთვის ბუნებიდან და ხარისხიდან გამომდინარე, შეგიძლიათ აირჩიოთ თვითდახმარების სტრატეგიები:

- რელაქსაციის ტექნიკის, მედიტაციის ან ტექნიკის გამოყენება, რომელიც მიმართულია სუნთქვისა და კონცენტრაციის კონტროლისკენ;

- დროებითი გადართვა სხვა სახის საქმიანობაზე, რომელიც აუმჯობესებს ფსიქოემოციურ მდგომარეობას, რაც შესაძლებელს გახდის უფრო ადეკვატურად შეაფასოს ის, რაც ხდება, ან, პირიქით, პრობლემის მოგვარება, ეცადოს „შეხვდეს“თქვენს შფოთვას;

- ფსიქიკური ანალიზი, მათ შორის: შემაშფოთებელი პრობლემების რეალური ასპექტების შესწავლა, არსებული სიტუაციისა და რისკების შეფასება, მათი რესურსები და შესაძლებლობები სირთულეების გადაწყვეტაზე გავლენის მოხდენისათვის, ასევე ამ მიზნის მისაღწევი ნაბიჯების შემუშავება;

- ყოველდღიური აქტივობის ან ვარჯიშის გაზრდა;

- ყოველდღიური რეჟიმის, კვების, ალკოჰოლისა და თამბაქოს მოხმარების დონის შემცირება.

ამ ქმედებებმა შეიძლება გარკვეული შვება მოგვცეს მსუბუქი, სიტუაციური შფოთვის შემთხვევაში. საშუალო და მძიმე შფოთვის შემთხვევაში გამოსავალი შეიძლება იყოს სპეციალისტის მონახულება და თერაპიის გავლა.