საკუთარი თავის გაგების ილუზია

2024 ავტორი: Harry Day | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-17 15:48

ბევრი, ძალიან ბევრი ადამიანის თანდაყოლილი ილუზია არსებობს: საკუთარი თავის გაგებისა და თვითშემეცნების ილუზია. ეს არის იდეა, რომ თქვენ გესმით ყველაფერი საკუთარი თავის შესახებ, აკონტროლებთ თქვენს აზრებს, გრძნობებს და მოქმედებებს და შეგიძლიათ ახსნათ რატომ აკეთებთ ამას. ევროპელთა უმრავლესობას მე -19 საუკუნეში არ ეგონა, რომ მათი საქციელის რაღაცის კონტროლი არ შეიძლებოდა. როგორც კვლევის ფსიქოლოგი დ.ბარგ წერს, „იდეა, რომ ჩვენ ვართ საკუთარი სულის პატრონი, რომ სათავეში ვართ, ჩვენთვის ძალიან ძვირფასია და პირიქით ძალიან საშინელი. სინამდვილეში, ეს არის ფსიქოზი - რეალობისგან განცდის გრძნობა, კონტროლის დაკარგვა და ეს ვინმეს შეაშინებს.”

მე -20 საუკუნის საშიში აღმოჩენა ის არის, რომ ჩვენ ნამდვილად არ ვართ სათავეში.

უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, ჩვენ შეგვიძლია გავაკონტროლოთ ჩვენი საკუთარი გზა, მაგრამ ამისათვის ჩვენ გვჭირდება გაღვიძება, საჭესთან დაჯდომა და წარმოდგენა იმისა, თუ სად წავიდეთ. გაღვიძებას კი ძალიან აფერხებს რწმენა, რომ ჩვენ უკვე გვეღვიძა და ყველაფერს ვაწარმოებთ. ეს რწმენა იმდენად ძლიერია, რომ ადამიანები ვერ ამჩნევენ აშკარა აბსურდულობას და წინააღმდეგობებს საკუთარ ქცევებში.

ასე რომ, უკიდურესად აგრესიულ ადამიანებს შეუძლიათ სერიოზულად დაიჯერონ, რომ ისინი სინამდვილეში კეთილები და კეთილები არიან. მაგრამ ეს ადამიანი ცოტათი მაღიზიანებს … და ეს ერთი … და თუ გაანადგურებ რამდენიმე ასეულ ათას ადამიანს, მაშინ მშვიდობა საერთოდ არ დატოვებს მათ სულებს.

ისინი, ვინც სიკეთეს ახლო მანძილზე სურთ, ვერ ხედავენ, როგორ აკეთებენ ბოროტებას. ისინი, ვინც ყველაზე რთულ ფსიქოლოგიურ პირობებში ცხოვრობენ, იმდენად ოსტატურად ატყუებენ საკუთარ თავს, რომ ახლა ისინი გულმოდგინედ არწმუნებენ სხვებს, რომ ისინი კარგები არიან, მაგრამ სხვები არასწორად ცხოვრობენ. მე შევხვდი ადამიანებს, რომლებიც დაინტერესდნენ ბუდიზმით და დარწმუნდნენ იმაში, რომ ისინი თავისუფლები იყვნენ ყოველგვარი ვნებისა და მიჯაჭვულობისგან. მაგრამ ისინი ისეთი მრისხანებით იცავდნენ თავიანთ რწმენას და ისეთი ვნებით ხმობდნენ თავიანთ მიუკერძოებლობაზე, რომლის დაჯერებაც ძნელი იყო. უფრო ზუსტად, საერთოდ არ მჯეროდა. როგორც ძველ ხუმრობაში: "მე გავფრინდი ხუთი ათასი კილომეტრი იმისთვის, რომ პირდაპირ გითხრა, როგორი გულგრილი ხარ ჩემთვის". მე შევნიშნე ტენდენცია: რაც უფრო "განათებულია" ადამიანი, მით უფრო ცუდად ამჩნევს საკუთარ ჩრდილის მხარეებს, რომლებიც გარედან ძალიან შესამჩნევია. … ცნობილი დანნიგ-კრუგერის ეფექტი: "რაც უფრო ნაკლებ კომპეტენტურია ადამიანი, მით უფრო მეტად აფასებს საკუთარ თავს და მის კომპეტენციას". ან, როგორც ბ. რასელმა თქვა, "მხოლოდ სულელები და ფანატიკოსები არიან დარწმუნებულნი საკუთარ თავში, ჭკვიანი ადამიანები გამუდმებით იტანჯებიან ეჭვებით" … რაც უფრო ნაკლები ხალხია კომპეტენტური საკუთარ თავში, მით უფრო კატეგორიული იქნება მათი სიტყვები: "მე არასოდეს შურს … თქვენ ყოველთვის უნდა გააკეთოთ ეს … მე მიყვარს ყველა (ან უნდა მიყვარდეს ყველა) "…

შემდეგი სიტყვები, რომლებიც ერთმა კაცმა უთხრა თავის შეყვარებულს, ძალიან დამახასიათებელია:

- ყველაფერი მესმოდა, მივხვდი, რომ გამუდმებით ვაყენებ ზეწოლას მათ გარშემო მყოფებზე და ეს მათ ცუდად გრძნობს, დიახ … ესე იგი, მე მზად ვარ შევიცვალო. ლენა, ახლა შენი ჯერია! აღიარეთ, რომ შეცდით, აღიარეთ, რომ თქვენ მოიქცეთ უღირსად. თუ ამას ვერ ხვდები, მაშინ მე უბრალოდ არ ვიცი რას გავაკეთებ …

და ის ნამდვილად ვერ ხედავს პარადოქსს მის ნათქვამში.

ადამიანები გამუდმებით იტყუებენ თავს, დიდსა თუ პატარას. ფსიქოლოგმა ტომ უილსონმა ერთხელ სთხოვა სტუდენტების ორ ჯგუფს, აირჩიონ ნახატებისა და პლაკატების დიდი რაოდენობა, რაც მათ მოეწონებათ და წაიყვანონ სახლში. მხოლოდ მეორე ჯგუფის მოსწავლეებმა უნდა დაწერონ წერილობით რატომ მოსწონთ სურათები. ექვსი თვის შემდეგ ვილსონმა ჰკითხა მონაწილეებს, მოეწონათ თუ არა ნახატები. ვინც აიღო და წავიდა, ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე, საკმაოდ ბედნიერები იყვნენ. მათ, ვინც ახსნა -განმარტებებს მშვიდად სძულდა მათი პლაკატები და ნახატები.

ფსიქოლოგიამ დაგვამარცხა ნდობა, რომელიც გვახსოვს. კვლევამ აჩვენა, რომ ჩვენ არ გვახსოვს რეალობა. ჩვენ გვახსოვს სურათი, რომელიც შედგებოდა რეალობის ელემენტებისგან, რომლებიც დაკავშირებულია ფანტაზიასთან და ფანტასტიკასთან. ნება მომეცით ვ.ნეისერის მშვენიერი ექსპერიმენტი. მან მოიწვია სტუდენტთა ჯგუფი, რომ ეთქვათ ის რაც მოისმინეს კოსმოსური შატლის ჩელენჯერის აფეთქების შესახებ. ყველა მოსწავლე წერდა რეალობის მეტ -ნაკლებად შესაბამის ანგარიშებს.სამი წლის შემდეგ, ნეისერმა სთხოვა იმ დროისთვის დარჩენილ 44 სტუდენტს კვლავ გაეხსენებინათ ეს მოვლენა. არ იყო არც ერთი ზუსტი ანგარიში და მათი მეოთხედი სრულიად განსხვავდებოდა ძველისგან. ამრიგად, ძველ მოხსენებაში ერთმა სუბიექტმა თქვა, რომ მან შეიტყო რა მოხდა სასადილო ოთახში, ხოლო ახალში - რომ "ვიღაც გოგო დარბაზში შევარდა და ყვიროდა, რომ შატლი აფეთქდა". სხვა სტუდენტმა შეიტყო აფეთქების შესახებ რელიგიურ სწავლებაში, მაგრამ ახალმა მოხსენებამ გამოავლინა, რომ ის მეგობრებთან ერთად უყურებდა ტელევიზორს და იქ შოკისმომგვრელი კატასტროფა იყო ცნობილი ახალი ამბების შესახებ. როდესაც სტუდენტებს აჩვენეს ძველი ანგარიშები, ბევრმა დაიწყო დაჟინება, რომ მოგვიანებით მოგონებები უფრო ზუსტი იყო. ისინი ძალიან უხალისოდ დათანხმდნენ ადრეულ ანგარიშებს. "დიახ, ეს ჩემი ხელწერაა, მაგრამ მე მაინც სხვანაირად მახსოვს!" (ლ. მლოდინოვი. უგონო მდგომარეობაში. ს. 112-113).

”მაგრამ მე მაინც სხვანაირად მახსოვს!” - იმიტომ, რომ საშინელია იმის წარმოდგენა, რომ ყველაზე მეტად ის რაც გახსოვს ფანტაზია. რომ მხატვრული ლიტერატურა და რეალობა იმდენად მჭიდროდ არის ერთმანეთში გადახლართული, რომ აღარ არის ნათელი რა, სად და როგორ იყო წარსულში … და რომ შენ არ აკონტროლებ მეხსიერებას. Არანაირად

საკუთარი თავისებურებების ცოდნა, საკუთარი აბსურდის გაგებაც კი ხშირად არ შველის.

- მე განუწყვეტლივ ვეუბნებოდი ჩემს თავს: მე აღარ შევექცევი ალკოჰოლიკებს. ყველაფერი! ასე რომ, მე მივდივარ, ვხედავ სიმპათიურ მამაკაცს, ჩვენ მოგვწონს ერთმანეთი, ვნება იფეთქებს … და რაღაც მომენტში ვხვდები: მას უყვარს დალევა. ძალიან … სასოწარკვეთილებაში ვარ, ყოველთვის ვცდილობ გამოვიდე ამ მანკიერი წრიდან, მაგრამ ისევ და ისევ ვხვდები იმ ფაქტს, რომ ნორმალური არ არის ჩემთვის საინტერესო, მოსაწყენი და მე მყისიერად და სრულიად გაუცნობიერებლად გამოვთვლი ალკოჰოლიკებს ბრბო, როგორც "საინტერესო მამაკაცი". ვიღაც დემონმა დამიპყრო და მე არაფრის გაკეთება არ შემიძლია.

როგორც ჩანს, გოგონა ესმის, მაგრამ არ არსებობს კონტროლი იმაზე, რაც ხდება. ეს იწვევს სასოწარკვეთილებას, განცდას, რომ ადამიანი საერთოდ არ აკონტროლებს საკუთარ თავს. "ბედი", "კარმა" …

საკუთარი თავის გაგების ილუზიის მთავარი შედეგი არის ისეთი ძლიერი თავდაცვითი რეაქცია, როგორიცაა "ეს არ შეიძლება მოხდეს ჩემთვის!"

- მე არასოდეს ჩავვარდები არცერთ სექტაში, ჩემთვის შეუძლებელია "ტვინის ამორეცხვა" (ეს იყო საკმაოდ ჭკვიანი ადამიანების აზრი, თუმცა ილუზიით, რომ მათ ესმით საკუთარი თავი)

- მე ვიცი, როგორ არის სინამდვილეში, რადგან მე შემიძლია ვიყო ობიექტური! (ეს არის იმ ადამიანების აზრი, რომლებმაც ბევრი ძალისხმევა დახარჯეს იგნორირება გაუკეთეს ყველაფერს, რაც არ ჯდება "როგორ არის სინამდვილეში")

- ჩემი აზრი ემყარება ცხოვრებისეულ გამოცდილებას და ფაქტებს და მოწინააღმდეგეები დაემორჩილნენ პროპაგანდას და ტყუილს! (ეს ხშირად იმათ აზრია, ვინც ყველაზე მეტად გატეხილ კლიშეებს იმეორებს).

თუ უცებ ხვდები, რომ შენი თავი კარგად არ გესმის, შეიძლება არც ისე საშინელი იყოს. ალბათ სწორედ ამ მომენტში იწყება საკუთარი თავის გაგების ილუზიის დაძლევა. ვინმეს არ სჭირდება ეს, რადგან, საბოლოოდ, საკუთარი მოტივებისა და მიზნების უკეთ გააზრება ყოველთვის არ იწვევს ბედნიერებას, ბევრ სიბრძნეში - ბევრ მწუხარებას.

ზოგადად, ნუ გაამწარებ საკუთარ თავს.

ილია ლატიპოვი