ტრავმული გამოცდილება თერაპიულ ურთიერთობებში

2024 ავტორი: Harry Day | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-17 15:48

ფსიქიკური ტრავმა - შეიძლება მიღებულ იქნეს საგანგებო სიტუაციის შედეგად, რომელიც საფრთხეს უქმნის სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას, რომლის დროსაც ადამიანმა განიცადა ტერორი, უმწეობა და თავის დაღწევის ან დაცვის უუნარობა. ტრავმა, არანაკლებ სერიოზული შედეგებით, შეიძლება მიღებულ იქნას სხვა ადამიანებთან ურთიერთობისას: ფიზიკური, ემოციური, სექსუალური ძალადობა, უარი / უგულებელყოფა ოჯახში. ტრავმული სიტუაციები გადატვირთავს უსაფრთხოების ჩვეულებრივ სისტემებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ პიროვნებას კონტროლისა და მნიშვნელობის კონტროლის გრძნობით. ტრავმული რეაქციები ხდება მაშინ, როდესაც ქმედებები არ იძლევა სასურველ შედეგს. როდესაც არც ბრძოლა და არც გაქცევა შეუძლებელია, რჩება მხოლოდ ერთი რამ - გაქცევა შენი დაუცველი მდგომარეობიდან, მაგრამ არა რეალურ სამყაროში მოქმედებებით, არამედ ცნობიერების მდგომარეობის შეცვლით.

როგორი მიდგომაც არ უნდა იქნას გამოყენებული ტრავმული გამოცდილების სამკურნალოდ, იგი ერთსა და იმავე მიზნებს ისახავს: აფექტის რეგულირება, სამყაროს სურათის კორექცია, ახალი მნიშვნელობების შექმნა, რაც საშუალებას მოგცემთ დამუშავდეს და ინტეგრირდეს ტრავმული გამოცდილება ისე, რომ მე”ტრავმული ადამიანი იგრძნობა და აღიქმება როგორც უფრო ჰოლისტიკური, პოზიტიური და უფლებამოსილი, რაც ავითარებს ავტონომიისა და საკუთარი ცხოვრების კონტროლის გრძნობას.

ამ მიზნების მიღწევაში წარმატება დიდწილად დამოკიდებულია ახალი ინტერპერსონალური ურთიერთობების შექმნაზე, რომლებიც ხასიათდება ნდობით და უსაფრთხო მიბმულობის ფორმირებით. ტრავმისა და უსაფრთხო მიმაგრების შედეგები საპირისპიროა:

- ტრავმული გამოცდილება გადატვირთულია შიშითა და უმწეობით, იწვევს საფრთხის განცდას და გარშემომყოფთა არაპროგნოზირებადობას, ხოლო უსაფრთხო მიჯაჭვულობას მოაქვს კომფორტის განცდა;

-ტრავმული გამოცდილება იწვევს ემოციურ ქაოსს, უსაფრთხო მიჯაჭვულობა ხელს უწყობს აფექტების რეგულირებას და ინტეგრაციას;

- ტრავმული გამოცდილება წყვეტს საკუთარი მე – ს თანმიმდევრულ და კოორდინირებულ გრძნობას, საიმედო მიჯაჭვულობა ხელს უწყობს პირად ინტეგრაციას;

-ტრავმული გამოცდილება ძირს უთხრის კონტროლის გრძნობას, ხოლო უსაფრთხო მიჯაჭვულობა ხელს უწყობს სტაბილურობის განცდას;

- ტრავმული გამოცდილება არსებობს წარსულში და არ იძლევა შესაძლებლობას განვავითაროთ ცხოვრების ახალ პირობებთან ადაპტაციის ახალი ადეკვატური გზები, საიმედო მიჯაჭვულობა იძლევა ახალი გამოცდილების გახსნას და ახალი დაძლევის სტრატეგიების შემუშავებას;

-ტრავმული გამოცდილება ართულებს ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მიღებას რაიმეს შეცვლის შესახებ, რომელიც ნაკარნახევია საჭიროებით, უსაფრთხო მიჯაჭვულობა იძლევა პროგნოზებისა და დაგეგმვის საფუძველზე განზრახ რისკის აღების შესაძლებლობას;

-ტრავმული გამოცდილება ანადგურებს ახლო ურთიერთობების ჩამოყალიბების უნარს, უსაფრთხო დამოკიდებულება არის ახლო ურთიერთობების დამყარების უნარის საფუძველი.

თერაპიული გარემო, უპირველეს ყოვლისა, უნდა გახდეს ის უსაფრთხო თავშესაფარი, რომელშიც „შესაძლებელია შეხება ჭრილობაზე (…), რომ ვიპოვო ისევ დაკარგული, შერყეული ან დავიწყებული და ისევ მოვისურვო ის, რისი გაკეთებაც აღარ შემიძლია, კერძოდ სისრულე ჩემთვის შესაძლებელი რეალობის “(ა. ლენგლი).

ფსიქიკური ტრავმის ძირითადი გამოცდილება არის ძალაუფლების დაკარგვის განცდა საკუთარ სიცოცხლეზე, საკუთარ თავზე და სხვა ადამიანებისგან იზოლაცია. ამრიგად, დაზარალებულისათვის ტრავმის დაძლევის საფუძველია მათი ცხოვრების კონტროლის აღდგენა და ახალი ადამიანური კავშირების დამყარება. ტრავმის გადალახვა შესაძლებელია მხოლოდ ურთიერთობის კონტექსტში; არ შეიძლება იზოლირებულად. ახალ კავშირებში, ტრავმირებული ადამიანი აღადგენს ფსიქიკურ ფუნქციებს, რომლებიც დეფორმირებული იყო ტრავმული მოვლენის შედეგად. ახალ ურთიერთობებს შეუძლიათ აღადგინონ ნდობის უნარი, იყვნენ აქტიური, აღადგინონ მათი ვინაობა და კონფიდენციალურობა.თერაპიული ურთიერთობა უნიკალურია რამდენიმე ასპექტში: ამ ურთიერთობის მიზანია კლიენტის განახლება, ამ მიზნის მისაღწევად თერაპევტი ხდება კლიენტის მოკავშირე, კლიენტის განკარგულებაში აყენებს მის ცოდნას, უნარებსა და გამოცდილებას; კლიენტთან ურთიერთობისას თერაპევტი იღებს ვალდებულებას პატივი სცეს კლიენტის ავტონომიას.

კლიენტები, რომლებიც განიცდიან ტრავმულ გამოცდილებას, მიდრეკილნი არიან შექმნან ბუნებაში თანდაყოლილი ტრავმული გადაცემის ტრავმა. ძალაუფლების მქონე ადამიანის ემოციური პასუხები - რისხვა, შიში, სირცხვილი და კონტროლის სურვილი თითქმის გარდაუვალია თერაპიულ პროცესში.

ტრავმული გადაცემა ასევე ასახავს უმწეობის გამოცდილებას. დაზიანების მომენტში მსხვერპლი სრულიად დაუცველია, ვერ იცავს თავს და თავს სრულიად მიტოვებულად გრძნობს. პარადოქსი ისაა, რომ რაც უფრო მძაფრია დაუცველობის განცდა, მით უფრო დაჟინებულია დაცვის მოთხოვნა და ყოვლისშემძლე მხსნელის საჭიროება. მისი უმწეობით, ტრავმირებული კლიენტი აიძულებს თერაპევტს შეასრულოს ეს სამაშველო როლი. როდესაც თერაპევტი არ აჩვენებს უნაკლო შესრულებას მაშველის როლში, მაშინ კლიენტი გრძნობს რისხვას და, ხშირად, გამოხატავს თერაპიის დატოვების სურვილს.

ტრავმირებულ კლიენტთან თერაპიული ურთიერთობის სირთულე იმაში მდგომარეობს იმაში, რომ რაც არ უნდა კლიენტს ენდოს თერაპევტის პროფესიონალიზმსა და კეთილგანწყობას, მას არ შეუძლია ამის გაკეთება, ვინაიდან მისი ნდობის უნარი გადატვირთულია ტრავმული გამოცდილება. ტრავმირებული კლიენტი გამუდმებით იშლება დაპირისპირებით და ეჭვით თერაპევტზე. ხშირად კლიენტი მიდრეკილია დაიმალოს თავისი ტრავმული გამოცდილების დეტალები, რადგან ის დარწმუნებულია, რომ თერაპევტი ვერ იტანს საშინელი მოვლენის მთელ ამბავს.

ტრავმირებული კლიენტები ხშირად თერაპევტს მიაწერენ იმ მოტივებს, რამაც მოძალადე დანაშაულის ჩადენა გამოიწვია. მოძალადესთან ხანგრძლივი ურთიერთობა ცვლის სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის დამყარების ბუნებრივ გზებს, სხვა ადამიანებთან კონტაქტის მთელი არსენალი მიზნად ისახავს დაიცვას თავი ძალადობის კოშმარისგან.

ტრავმირებული კლიენტები ძალიან მგრძნობიარენი არიან თერაპევტის „სისუსტეზე“, მის გულწრფელობასა და უნარზე, იყოს ჭეშმარიტი კონტაქტი კლიენტის შინაგან სამყაროსთან, რომელიც დაიმსხვრა. კლიენტები აკვირდებიან თერაპევტის ყველა ჟესტს, მზერას და სიტყვას. ისინი თანმიმდევრულად და ჯიუტად ამახინჯებენ თერაპევტის მოტივებს და, ხანდახან, სრულიად ხდებიან თერაპევტის მავნე მოტივაციის ეჭვში. თერაპევტმა, რომელსაც არ გაუგია, რომ ის უკვე ჩაძირულია დომინირება-დამორჩილების ურთიერთობის დინამიკაში, შეუძლია ქვეცნობიერად განმეორდეს კლიენტის ტრავმული გამოცდილების თანდაყოლილი დამამცირებელი / შეურაცხმყოფელი / შეურაცხმყოფელი დამოკიდებულება. ურთიერთობების ასეთი დინამიკა აღწერილია ყველაზე დეტალურად, როგორც ფსიქოლოგიური თავდაცვის მექანიზმი - კლიენტის პროექციული იდენტიფიკაცია. ამრიგად, მოძალადე ასრულებს ჩრდილოვან როლს ამ ურთიერთქმედებაში და კლიენტის წარსულის აჩრდილები არ ტოვებენ თერაპიული ურთიერთობების სივრცეს დიდი ხნის განმავლობაში. აქ არის ყველაზე შორეული შესაძლო ილუსტრაცია, რომლის ნებართვა მივიღე საჯაროდ გაზიარებისთვის ჩემი კლიენტისგან, რომელიც თერაპიაში 2 წელი იყო. როდესაც კლიენტს ვიწვევ ოფისში შესასვლელად, მე ყოველთვის ვხურავ კარს გასაღებით. ჩემმა 25 კლიენტმა, რომელსაც დედა დიდი ხანია ექვემდებარებოდა მძიმე ფიზიკურ ცემას და დაშინებას, აღიარა, რომ ზურგსუკან საკეტის გასაღების ხმამ აიძულა გონს მოეგო მანამდე იწყებს ჩემთან საუბარს.”მე ვჯდები სკამზე და ვხედავ ამ გასაღებს თქვენს ხელში, შენ ამას ცოტა ხანს იჭერ, შემდეგ კი მაგიდაზე დადე, მივხვდი, რომ იმ მომენტში ვმშვიდდები. მანამდე მე უბრალოდ შენი მეშინია და არ მჯერა შენი. დედაჩემი საბავშვო ბაღში მოვიდა ჩემთვის ყოველთვის მთვრალი.გზად მან შეურაცხყოფა მიაყენა, ხანდახან შეეძლო ჩემი ბიძგი, მაგრამ როგორც კი ბინაში შევედით და მან კარი გასაღებით დაკეტა, მან დაიწყო ცემა მანამ, სანამ არ დამშვიდდა და ტირილი არ დაიწყო.”

იმ შემთხვევებში, როდესაც პირველადი ტრავმა ცნობილია, საშინელი მსგავსება შეიძლება აღმოჩნდეს მასსა და თერაპიაში მის რეკონსტრუქციას შორის. მოძალადესთან ურთიერთობის რეკონსტრუქცია ყველაზე მეტად ვლინდება სექსუალურ გადაცემებში. ასეთი კლიენტები დარწმუნებულნი არიან, რომ ისინი შეიძლება იყოს ღირებული სხვა ადამიანისთვის, როგორც სექსუალური ობიექტი.

ტრავმირებულ კლიენტზე გადაჭარბებული რეაქციის თავიდან აცილების საუკეთესო საშუალებაა იყოს სიფხიზლე თერაპიული ურთიერთობების გარეთ. უსაფრთხო გარემო ქმნის უსაფრთხო სივრცეს, რომელშიც შეიძლება მოხდეს ტრავმული სამუშაო.

ტრავმული გამოცდილების მქონე კლიენტებს ძალიან სჭირდებათ გააცნობიერონ პირადი საზღვრების მნიშვნელობა და მათი ფორმირება, ჩვენ ვსაუბრობთ შიდა და გარე სტაბილურ, მაგრამ მოქნილ საზღვრებზე. თერაპიულ კონტაქტში კარგად ჩამოყალიბებული საზღვრები ითვალისწინებს კლიენტის პირადი საზღვრების თანდათანობით ჩამოყალიბებას, ისევე როგორც სხვა პირის საზღვრებისა და ავტონომიის ადეკვატურად აღქმის უნარს, უარყოფისა და არასაჭირო განცდის გარეშე.